Ponad 70% osób dotkniętych objawami takimi jak utrata energii, bóle głowy, bóle kręgosłupa, obniżenie nastroju, bezsenność czy wyczerpanie nerwowe doświadcza syndromu wypalenia zawodowego i niestety nigdy nie zasięga pomocy psychologa. Czy słusznie? Jakie przebiegają etapy rozwoju wypalenia i jak znów przywrócić się do stanu niewypału, aby tryskać energią w pracy?
Każdy z nas ma prawo czuć się zmęczony pracą, ale kiedy do niezadowolenia z życia zawodowego dochodzi także obniżenie ogólnego samopoczucia warto zainteresować się zjawiskiem wypalenia zawodowego.
Jednymi z pierwszych, którzy zajęli się tym problemem byli Freudenberger oraz North i opisali ten fenomen jako ,,stan, który krystalizuje się powoli przez dłuższy czas przeżywania ciągłego stresu i angażowania całej energii życiowej i który w końcowym efekcie wywiera negatywny wpływ na motywację, przekonania i zachowanie” (Litzke, Schuh, 2007 s. 167).
Mechanizm powstawania wypalenia zawodowego
Pierwotna przyczyna wypalenia zawodowego rozumiana jest jako brak równowagi między oczekiwaniami wobec jednostki a jej zdolnością do radzenia sobie z obciążeniem psychicznym. Jednak może to być również zwyczajnie brak umiejętności relaksu i odpoczynku po pracy. Niestety wielu z nas popada w pułapkę pracy ponad siły bez szansy na ,,naładowanie baterii”, co prowadzi do tego, że wypalenie zawodowe rozwija się powoli, nie dając początkowo wyraźnych sygnałów.
Kto najczęściej naraża się na wypalenie?
Według Litzke (2007) istnieje kilka charakterystycznych osobowości podatnych na syndrom wypalenia zawodowego. I są to osoby:
-
typie ,,zapaleńca”, które rwą się do działania całym swoim sercem
-
wiecznie niezadowolone ze swoich osiągnięć
-
negujące własne granice wytrzymałości
-
stawiające na pierwszym planie swoje osobiste interesy
-
osoby nieustannie przyjmujące nowe obowiązki i zadane tylko na siebie
Niezależnie od cech osobowości, ludzie lubią być zauważani przez inne osoby. Z takim samym nastawieniem mamy do czynienia w środowisku zawodowym. Każdy chce być potrzebny. Łatwo jest wykorzystać człowieka, który jest niezwykle efektywny i lubi być potrzebny innym osobom. Zostaje bowiem obarczony coraz to nowymi obowiązkami, a chwalony przyjmuje na siebie nowe obowiązki. Niektórzy pracownicy nie zauważają granicy bycia wydajnym od całkowitego pochłonięcia pracą. Jeśli natomiast własny zysk, pochwały lub własna motywacja się skończą, zostaje zaburzony balans pomiędzy poczuciem zadowolenia z życia a nakładem pracy. Mimo włożonego dużego wysiłku, podziękowań nie ma, a są za to nowe obowiązki. Efektem jest dezorientacja i brak szacunku do siebie samego.
Stadia wypalenia zawodowego
Stadium 1
Jednostka czuje ciągłą potrzebę udowadniania własnej wartości. Chce być coraz bardziej aktywna oraz efektywna zarówno w swoich oczach jak i oczach współpracowników. Sama ustala sobie tempo pracy, często zbyt szybkie.
Co powinna uczynić: Uwierzyć, że nie jesteś niezastąpiona, szanować swój czas wolny.
Stadium 2
Wzrasta zaangażowanie w pracę i poczucie, że nikt nie wykona pracy lepiej, niż sama jednostka.
Co powinna uczynić: Ćwiczyć delegowanie zadań.
Stadium 3
Jednostka zaniedbuje siebie. Niekiedy nadużywa papierosów, alkoholu, tabletek nasennych. Nie potrzebuje relaksu i kontaktów seksualnych. Pojawiają się zaburzenia senne.
Co powinna zrobić: Nie zażywać tabletek nasennych jako antidotum na wyczerpanie, dotlenić swój mózg.
Stadium 4
Dalsze zaniedbywanie własnych potrzeb i ciągła gonitwa doprowadzają do pomyłek, zaniedbań, roztargnienia.
Co powinna zrobić: Przestać patrzeć przed siebie i spojrzeć na siebie, ty ona jest sprawcą uciekającej energii
Stadium 5
Jednostka gubi się we własnych działaniach, zmienia swoje priorytety, kontakty interpersonalne są postrzegane jako przymus a nie przyjemność.
Co powinna zrobić: Uaktywnić stare znajomości, spotkać się z przyjaciółmi, by móc uświadomić sobie jaka zaszła w niej zmiana.
Studium 6
Jednostka izoluje się od otaczającego świata, deprecjonuje świat, jest nietolerancyjna, spada jej efektywność, brak jej gotowości do niesienia pomocy.
Co powinna zrobić: Udać się do psychologa i poszukać wsparcia u specjalisty.
Stadium 7
Jednostka ostatecznie się wycofuje, jest zdezorientowana bez nadziei na przyszłość.
Co powinna zrobić: Iść do psychologa!
Stadium 8
Jednostka wycofuje się coraz bardziej, co zdaje się być również widoczne dla otoczenia. Każde słowo wsparcia jest dla wypalonego człowieka formą ataku. Mogą pojawić się reakcje paranoidalne.
Co powinna zrobić: Na tym etapie oraz kolejnych etapach, bez pomocy specjalisty nic nie jesteś w stanie zrobić.
Stadium 9
Jednostka może odczuwać brak własnej tożsamości. Pojawia się automatyczne działanie, bez refleksji i zastanowienia.
Stadium 10
Wewnętrzna pustka. Może pojawić się lęk przed ludzkimi skupiskami.
Stadium 11
Reakcje depresyjne nasilają się. Nastrój chroniczne obniżony może doprowadzić do myśli samobójczych.
Stadium 12
Wypalenie pełnoobjawowe. Mogą pojawić się infekcje, zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób serca oraz układu pokarmowego.
Środki zaradcze wypalenia zawodowego
Dbałość o higienę środowiska pracy i przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu odbywa się na trzech płaszczyznach:
Organizacja
-
Badanie potrzeb swoich pracowników
-
Specjalne urlopy
-
Zapewnienie pracownikom dłuższych przerw
-
Dawanie możliwość tworzenia rzeczywistości zawodowej
-
Spłaszczanie hierarchii i nastawienie na wspólny cel przy jednoczesnym wspieraniu i delegowaniu odpowiedzialności może zwiększyć motywację pracowników
Kadra kierownicza
-
Ma zapewnić pracownikom poczucie sensowności pracy w danej firmie
-
Pilnych pracowników nie należy obarczać dodatkowymi obowiązkami, tylko dlatego, że ze wszystkim się wyrabiają lepiej niż inni.
-
Chwalić
Pracownicy
-
powinni umieć odróżnić cele postawione przez przełożonych od tych, które sami sobie nałożyli
-
powinni dbać o to by wcielać w życie swoje racjonalizatorskie pomysły
Wiele osób upatruje przyczyny swojego wypalenia zawodowego w niekorzystnych warunkach zewnętrznych w których ,,muszą” funkcjonować. Oczywiście gdyby warunki te uległy zmianie (wzrosło uposażenie, szef stałby się miłym człowiekiem, a w pracy nie trzeba byłoby brać udziału w wyścigu szczurów) to byliby szczęśliwi. Tylko czy na pewno? Może jednak warto uważnej przyjrzeć się sobie lub zwyczajnie zasięgnąć porady u specjalisty.
Jeżeli zauważysz pierwsze objawy wypalenia zawodowego, nie bagatelizuj objawów. Skieruj się do specjalisty. Nie czekaj aż całkowicie wyizolujesz się ze środowiska. Pozwól komuś innemu spojrzeć na Twoje problemy innymi oczami i z innej perspektywy. I pamiętaj, aby zadbać o swój niewypał zawodowy poprzez znalezienie czasu dla siebie, aby twój zapał do pracy nie zamienił się w gorzkie wypalenie.
Chcesz dowiedzieć się więcej na temat Pierwszej pomocy w zakresie zdrowia psychicznego?
Zamów szkolenie dla siebie i swoich pracowników:
biuro
scaw [dot] pl (biuro[at]scaw[dot]pl)
Bibliografia
- Świętochowski , W. (2001) Wypaleni ludzie. Charaktery nr 1 (48)
- Znajmiecka-Sikora, M. (2007) Wypalony człowiek. Bliżej Przeszkola
- Burisch, M. W poszukiwaniu teorii – przemyślenia na temat natury i etiologii wypalenia W: H. Sęk (2000)Wypalenie zawodowe. Mechanizmy Przyczyny Zapobieganie, Warszawa: PWN
- Litzke, S. (2007). Stres, mobbing. Wypalenie zawodowe. Gdańsk:GWP