Było sobie Życie. Gdy dorosło, postanowiło znaleźć towarzyszkę – lekką, piękną i ciekawą Pracę. I znalazło. Praca wydawała się intrygująca i ciągle miała nowe pomysły. Życie było zachwycone. Z czasem jednak Praca przytyła, stała się ciężka, przytłaczająca i zaczęła dominować Życie. Aż pojawił się Stres – początkowo mały, cichy, niegroźny, ale gdy dorósł był silny, wyczerpujący, chroniczny. Trzymał Życie w garści tak mocno, że z dnia na dzień stawało się ono coraz bardziej smutne i kruche. Praca przytłaczała, choć nie miała złych intencji, lecz Stres gniótł przeogromnie i nie odpuszczał nawet na chwilę. Gdy pewnego dnia na horyzoncie Życia pojawiła się Choroba – mroczna, podstępna, niechciana i z armią różnych Zaburzeń, Życie resztką sił wykrzyknęło: „Dość! Jestem za krótkie, żeby to znosić. Jestem piękne! Czas zacząć żyć!” I ostatkiem sił uciekło od Stresu zapraszając do współpracy Działanie.
Stres przeżywamy w różnych życiowych sytuacjach – podczas egzaminu, wystąpień publicznych, gdy spóźnieni biegniemy na autobus czy na pierwszej randce. Często praca i różne sytuacje na polu zawodowym dają nam nieźle popalić, dlatego za presję zmian, czasu i ciągłych osiągnięć zawsze płacimy swoją cenę.
Słowo „stres” pochodzi z języka angielskiego i pierwotnie oznaczało testowanie metali pod kątem ich odporności na obciążenia. Jednak w 1936 roku Hans Selye przeniósł określenie „stres” na grunt medycyny i psychologii. Mianem stresu Selye określił nieswoistą reakcję organizmu na wszelkie stawiane mu żądania. Badacz ten w toku wielu badań doszedł do wniosku, że silne bodźce mogą wywołać nieokreśloną reakcję alarmową. Bodźce obciążające nasz organizm, czyli tzw. stresory, mogą wywołać czynniki fizyczne, społeczne lub psychiczne.
Stresory psychiczne
utrata kontroli, brak czasu, pośpiech nadmierne obciążenie zadaniami, niedociążenie zadaniami.
Stresory fizyczne
hałas, gorąco, zimno, zmiana ciśnienia powietrza, zmiana ciśnienia atmosferycznego, głód, infekcje, urazy fizyczne, ciężka praca fizyczna, nadmiar bodźców, długotrwałe prowadzenie auta.
Stresory społeczne
izolacja, niepożądana wizyta, konflikty, strata bliskich osób.
Jeśli nie postrzegamy sytuacji jako zagrażającej to raczej nie wywoła ona wielkiego stresu. Jednak im mniej korzystnie oceniamy swoje możliwości poradzenia sobie z wyzwaniem, tym większy stres odczuwamy. Do tego dochodzi nasze indywidualne wewnętrzne oczekiwanie efektywności własnego działania, które prowadzi nas do tego, że musimy być pewni, iż udźwigniemy pojawiające się problemy. Z naszej subiektywnej oceny wypływają więc różne formy pokonywania stresu. Oceniając swoje możliwości redukcji stresu stosujemy doraźne środki rozładowujące, np.: alkohol, środki odurzające, nadmierne jedzenie bądź głodzenie się czy np. kompulsywne zakupy. Takie zachowania dają niestety dość marne szanse na powodzenie w starciu ze stresem.
Strategie radzenia sobie ze stresem
Strategie odnoszące się do danej sytuacji:
• aktywne radzenie sobie z sytuacją,
• ucieczka i wycofanie,
• całkowita pasywność.
Strategie zorientowane na reprezentację:
• poszukiwanie informacji,
• tłumienie informacji.
Strategie zorientowane na ewaluację:
• pozytywne przewartościowanie/nadanie sensu,
• zmiana celu.
Stres będący reakcją na pewne wydarzenia jest oczywiście subiektywny. Jego przeżywanie będzie zależało od nastawienia, doświadczeń i osobistej kondycji psychicznej danej jednostki.
Pojęcie stresu można definiować jako:
· stres pozytywny (eustres), czyli taki, który motywuje nas do działania, a wyniki naszej pracy są najbardziej efektywne
· stres negatywny (dystres) to taki, który zamiast dawać nam energię do pracy, odejmuje nam zapał do realizacji zadań, czy nawet powoduje chorobę
Bolesne konsekwencje
Badania nad negatywnymi konsekwencjami stresu prowadziła międzynarodowa organizacja INTER HEART, w obrębie badań, której to znalazło się 56 krajów, w tym także Polska. Badania te wykazały, że osoby, które doświadczyły zawału mięśnia sercowego, przez ostatnie 12 miesięcy przeżywały także długotrwały stres. Taki stan przeżywania spowodowany został obniżeniem odporności organizmu.
Wiele chorób poprzedzonych jest długotrwałymi zaburzeniami i aberracjami, które są naturalną konsekwencją kumulowania się drobnych, ciągle występujących stresorów. Procesy te mogą być nieodczuwalne przez wiele lat, lecz wynikłe z nich choroby mogą być bardzo dotkliwe i mieć naprawdę poważne konsekwencje.
Nadciśnienie tętnicze
Podczas reakcji stresowej wzrasta opór naszych naczyń krwionośnych, konsekwencją tego jest wzrost ciśnienia krwi. Kiedy taka reakcja organizmu utrzymuje się przez dłuższy czas, może spowodować hipertonię, a ta przyczynia się do zwężania naczyń krwionośnych. Wraz ze wzrostem ciśnienia wzrasta także ryzyko zawału serca i udaru. Niestety choroby serca i układu krwionośnego są jednymi z najczęstszych przyczyn zgonów.
Stres nasila jednak oddziaływanie takich czynników (wg kolejności) jak:
· palenie tytoniu – każdego roku palenie zabija 3,5 miliona osób na świecie. Według szacowań GUS w Polsce w 2004 roku tytoń paliło 38% mężczyzn i 23% kobiet,
· zaburzenia przemiany tłuszczów,
· nadciśnienie krwi,
· cukrzyca,
· nadwaga.
Masz zbyt wysokie ciśnienie? Obniż je.
• kontroluj swoja wagę,
• kontroluj swoje posiłki
• jeżeli zaczynasz dzień od kawy poprzestań na jednej małej… sporadycznie,
• jeżeli kończysz dzień winem, koniakiem lub innym alkoholem poprzestań na jednej lampce, kieliszku czy puszce – ogranicz alkohol,
• zamiast windy wybierz schody – jeżeli pracujesz na 14 piętrze to idź pieszo co najmniej do 5 piętra,
• zredukuj stres…
Astma oskrzelowa
Jej objawem są napady duszności - zazwyczaj występujące w nocy - spowodowane skurczem oskrzeli. Astma może być skutkiem uczulenia. Stres natomiast powoduje nasilenie choroby. Proces ten przebiega na zasadzie sprzężenia zwrotnego – napad duszności powoduje lęk, a lęk nasila objawy.
Obniżenie odporności
Udowodniono, że długotrwały stres osłabia układ immunologiczny. Przebieg chorób osób, które się przeżywają silny dystres jest silniejszy, cięższy i dłużej trwa. Sam stres nie wywołuje nowotworów, ale ryzyko nowotworu wzrasta.
Choroby skóry i alergie
Skóra jest jednym z pierwszych organów, które reagują na zmiany psychiczne. Przykładem może być: zblednięcie ze strachu, pocenie się dłoni podczas rozmowy kwalifikacyjnej czy egzaminu, zaczerwienienie się ze wstydu. W wypadku chorób skóry czy alergii stres również nie jest głównym czynnikiem zagrażającym, ale przy ewidentnym wzburzeniu emocjonalnym mogą nasilać się dolegliwości skórne (np. wysypki, ropne krostki, pokrzywki czy łuszczyce wysiękowe).
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy powoduje przyspieszenie procesów metabolicznych, podwyższenie pulsu i podwyższenie poziomu niepokoju. Długotrwały stres może doprowadzić do pojawienia się tychże objawów.
Cukrzyca
Z powodu dystresu może dojść do zaburzenia w regulacji przemian węglowodanów czyli np. do podwyższenia poziomu cukrów we krwi.
Choroby kości i stawów
Częstym zjawiskiem jest zwiększone napięcie mięśni położonych w okolicach stawów. Napięcie mięśni wywołać może także bóle pleców oraz nocne zgrzytanie zębami powodujące ścieranie się szkliwa.
Bóle głowy
Najczęstszym rodzajem jest tzw. napięciowy ból głowy, przyczyną którego może być napięcie mięśni czoła, szyi i ramion.
Zaburzenia układu pokarmowego
Lęk, strach i stres mogą być przyczyną przybierania na wadze. Wzmożone łaknienie, podjadanie często staje się ostrą reakcją stresową o podłożu psychogennym. Osoby takie „zajadają stres” - jedzą nie tylko wtedy, kiedy odczuwają prawdziwy głód, ale także wtedy gdy czują się zestresowani.
Nie bądź bierny. Zareaguj.
Pamiętaj, stresu nie da się uniknąć, ale na pewno NIE WARTO być wobec niego BIERNYM.
Żaden z badaczy nadal nie wymyślił doskonałej recepty na pozbycie się objawów i konsekwencji stresu. Jest jednak wiele sposobów na to, aby go redukować.
Metody, jakie wielokrotnie przytaczane są w literaturze przedmiotu to m.in.:
Działanie krótkotrwałe:
· odreagowanie
· odwrócenie uwagi
· kontrolowanie swoich myśli
· dawanie sobie powodów do zadowolenia
· konstruktywna rozmowa ze sobą
· spontaniczna relaksacja
· zwolnienie tempa
Działanie długotrwałe:
· odrzucenie roli ofiary
· zmiana nastawienia
· zmiana zachowania
· wsparcie społeczne
· systematyczna relaksacja
· styl życia
· jazda na rowerze
· pływanie
· bieganie
· aerobik
· jazda na nartach
· joga
· tai chi
· spacer
· medytacja
· autodiagnoza
· drobne przyjemności
· odpowiednia dieta
Dbamy o swój samochód, regularnie dolewamy mu paliwa, wymieniamy olej, jeździmy na przeglądy, czyścimy lusterka, szyby, martwimy się gdy coś wydaje niepokojące dźwięki, patrzymy na zapalające się kontrolki. Gdybyśmy nie dolali paliwa lub nie odśnieżylibyśmy szyb, uniemożliwiłoby to nam ruszenie z miejsca…
Często bardziej dbamy o samochód, niż o własną sprawność psychofizyczną, nie patrzymy na własne zapalające się kontrolki… dbajmy więc o siebie. Życie może naprawdę może być lekkie i piękne.
Bibliografia:
1. Litzke, S. Horst, S. (2007) Stres, lobbing i wypalenie zawodowe. Gdańsk: GWP.
2. Chanduszko – Salska (2007) Stres ukryty w fałdach. Charaktery (68-70).
3. Hock, R. R. (2003) 40 prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii Gdańsk: GWP.
4. Brzezińska, A. (2007) Świeczka na stres. Charaktery (68-69).
5. Philips, A.C. Douglas, C. (2009) Gdy stres wpędza do grobu. Charaktery (44-46).
Chcesz nauczyć się jak radzić sobie ze Stresem z poziomu psychologii? Skontaktuj się z nami.
Masz pytania?
Napisz: biuro
scaw [dot] pl (biuro[at]scaw[dot]pl)
Zadzwoń: +48 515 777 345